Gezwollen rectum/anus: Oorzaken anale of rectale zwelling

Het rectum is het laatste deel van de dikke darm. Hier wordt de ontlasting vastgehouden voordat het uit de anus komt. Een gezwollen anus kan mogelijk het gevolg zijn van een gezwollen rectum, aangezien de twee lichaamsdelen zo nauw verwant zijn. Anale en rectale zwelling varieert in ernst. Sommige oorzaken zijn gemakkelijk thuis te behandelen, zoals aambeien, terwijl andere oorzaken, zoals cellulitis, een medische behandeling vereisen. Jeuk, anale bloedingen, anuspijn en voelbare of zichtbare knobbeltjes zijn enkele mogelijke symptomen die gepaard gaan met een opgezwollen anus of rectumzwelling. De anale of rectale zwelling is meestal thuis te verhelpen met enkele huisremedies. Treden echter bepaalde alarmsymptomen op of werken de zelfzorgtechnieken niet, dan moet een patiënt met een arts praten. Deze zoekt de oorzaak van de gezwollen anus of het gezwollen rectum en stelt dan een geschikt behandelplan op.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van rectale of anale zwelling
• Aambeien
• Anale kloven
• Anuskanker
• Fistel
• Inflammatoire darmaandoeningen
• Proctitis
• Prolaps (verzakking)
• Cellulitis
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen bij anus- of rectumzwelling
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling bij gezwollen rectum of zwelling van anus
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven met / omgaan met een gezwollen rectum/anus
• Raadpleeg een arts voor een juiste diagnose
• Pas je dieet aan om constipatie te voorkomen
• Gebruik verzachtende crèmes of zalf bij irritatie
• Vermijd langdurig zitten of druk uitoefenen op de aangedane plek
• Volg de medische behandeling en controleafspraken
• Neem maatregelen om infecties te voorkomen
• Overweeg een zachte stoelgangbevorderende behandeling

Epidemiologie

Gezwollen rectum of anus is een symptoom dat kan optreden als gevolg van verschillende onderliggende aandoeningen. Het komt relatief vaak voor bij patiënten van verschillende leeftijdsgroepen, maar de frequentie kan variëren afhankelijk van de oorzaak van de zwelling. Dit symptoom kan zowel acuut als chronisch zijn en kan variëren in ernst, afhankelijk van de betrokken aandoening.

Prevalentie
Gezwollen rectum of anus komt vaak voor in de huisartsenpraktijk, met name bij patiënten die zich presenteren met klachten van pijn, bloeding of ongemak in het anale gebied. De exacte prevalentie varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de zwelling. Hemorroïden zijn bijvoorbeeld een van de meest voorkomende oorzaken, maar ook infecties of ontstekingen kunnen bijdragen aan dit symptoom.

Leeftijd en geslacht
Gezwollen rectum of anus komt zowel bij mannen als vrouwen voor, maar bepaalde oorzaken, zoals aambeien, komen vaker voor bij vrouwen, vooral tijdens de zwangerschap. Bij ouderen is de prevalentie van aambeien en andere aandoeningen zoals anale fissuren of perianale infecties hoger.

Regionale verschillen
De prevalentie van gezwollen rectum of anus kan variëren op basis van geografische locatie en sociaal-economische status. In landen waar de toegang tot medische zorg beperkt is, kunnen aandoeningen die leiden tot zwelling minder vaak gediagnosticeerd of behandeld worden.

Mechanisme

De mechanismen die leiden tot gezwollen rectum of anus zijn divers en kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende aandoening. De zwelling kan het gevolg zijn van lokale ontstekingen, infecties of verhoogde druk op de bloedvaten in het anale gebied.

Ontsteking van weefsels
Bij infecties of ontstekingen in het anale gebied, zoals perianale abcessen of anale fissuren, kan zwelling optreden door de reactie van het lichaam op infectie of letsel. Het ontstekingsproces leidt vaak tot zwelling, roodheid en soms pijn in het getroffen gebied.

Verhoogde druk in de anus
Verhoogde druk op de aderen in het anale gebied, bijvoorbeeld door langdurig zitten of persen tijdens de stoelgang, kan leiden tot het ontstaan van aambeien, wat resulteert in zwelling van het rectum of de anus. Aambeien ontstaan wanneer de bloedvaten in de anus uitzetten door overbelasting.

Vaatproblemen en bloedstroomverstoring
In sommige gevallen kunnen aandoeningen zoals anale varices of bloedstolsels in de aderen leiden tot zwelling. Deze aandoeningen beïnvloeden de bloedcirculatie in het anale gebied, wat bijdraagt aan de zwelling en ongemak.

Oorzaken van rectale of anale zwelling

Het anale kanaal (de verbinding van rectum naar anus) bestaat uit spieren (sfincters) die het passeren van feces van het rectum door de anus regelen. Er zijn een interne en een externe sluitspier. Naast deze spieren bestaat het anorectale gebied uit klieren, slagaderen, aderen en zenuwen die het gevoel en de stroom van vloeistof en bloed in dat gebied regelen. Aandoeningen die deze onderdelen aantasten kunnen mogelijk een zwelling veroorzaken.

Aambeien

Aambeien ontstaan door druk op de anus van binnenuit, zoals bij overbelasting tijdens de stoelgang, constipatie, zwangerschap of anale geslachtsgemeenschap. Zwangere vrouwen en ouderen zijn bijzonder vatbaar, maar iedereen kan getroffen worden. Gezwollen aderen in het rectum worden interne aambeien genoemd, terwijl gezwollen aderen onder de huid van de anus externe aambeien worden genoemd. Pijn, ongemak, jeuk, anale bloedingen tijdens of na een stoelgang, en zwelling rond de anus zijn enkele symptomen van aambeien. De behandeling omvat meestal eenvoudige veranderingen in de levensstijl, zoals:

• het gebruik van op de huid toegepaste medicatie
• het gebruik van vezelsupplementen en ontlastingverzachters
• het toevoegen van vezelrijk voedsel aan de voeding
• meer water drinken
• niet persen om een stoelgang te passeren

Chirurgische procedures om de aambeien te verwijderen kunnen soms noodzakelijk zijn.

Anale kloven

Bij patiënten met anale kloofjes ontstaat er een scheur in de bekleding van de anus. Risicofactoren voor anale fissuren (anale kloofjes) kunnen het prikkelbare darmsyndroom, constipatie, chronische diarree, een strakke anale sluitspier of anale tumoren of infecties zijn. Symptomen kunnen anale bloedingen, pijn tijdens het maken van een stoelgang (deze pijn kan enkele uren aanhouden), en een knobbeltje in de buurt van de bilspleet omvatten. Een behandeling met botoxinjecties kan bij veel patiënten succesvol zijn.

Anuskanker

Een kwaadaardige massa in het anale kanaal groeit en zwelt op, wat leidt tot symptomen zoals pijn, bloedingen en/of jeuk in het anorectale gebied. Anuskanker zaait zelden uit (metastaseert) naar andere lichaamsdelen.

Fistel

In zeldzame gevallen ontstaat een abnormale anatomische verbinding (fistel) tussen de anus of het rectum en de huid rond de anus. Een anale fistel (vorming van een abnormale tunnel tussen rectum en huid rond de anus) is vaak het gevolg van een anaal abces dat niet genezen is (slechte wondgenezing), wat leidt tot breuken in het huidoppervlak. Chirurgie is vaak nodig om abces- en fistelvorming te behandelen. Daarnaast is een antibioticakuur nodig voor patiënten met een onderliggende ziekte (zoals diabetes) of een zwak immuunsysteem.

Inflammatoire darmaandoeningen

Inflammatoire darmaandoeningen (ontstekingsaandoeningen van de darm) zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa kunnen vaak het rectum aantasten. Deze aandoeningen kunnen leiden tot chronische irritatie die resulteert in anale abcessen die pijn en zwelling veroorzaken. De behandeling kan bestaan uit medicatie, warme baden en/of chirurgie.

Proctitis

Proctitis is een aandoening waarbij een ontsteking van de endeldarm ontstaat. Een endeldarmontsteking gaat vaak gepaard met pijn en problemen met de ontlasting, die soms kunnen leiden tot een zwelling van het rectum.

Prolaps (verzakking)

Een verhoogde druk in combinatie met verzwakking van de spieren van het anale kanaal kan leiden tot een verzakking (rectale prolaps), waarbij het rectum door de anus ‘glijdt’ en door de opening naar buiten steekt. De verzakking doet denken aan en voelt aan als een gezwollen knobbel.

Cellulitis

Oorzaken
Cellulitis ontstaat wanneer stafylokokkenbacteriën in een beschadigde huid terechtkomen door een snede, een schaafwonde of een bestaande huidinfectie zoals impetigo of eczeem. Het meest vatbaar zijn patiënten met een verzwakt immuunsysteem, bijvoorbeeld door het gebruik van corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken) of chemotherapie, of patiënten met een slechte bloedsomloop door diabetes mellitus (suikerziekte) of een vaatziekte.

Symptomen
Cellulitis is een bacteriële infectie van de diepe huidlagen. Meestal zijn de voeten, de onderbenen en het gezicht aangetast, maar af en toe is ook het anorectale gebied getroffen. De symptomen ontstaan geleidelijk en bestaan uit een pijnlijke, rode huid.

Behandeling
De behandeling bestaat uit antibiotica, goede wondverzorging en soms een operatie om eventueel dood weefsel te verwijderen (chirurgisch debridement). Cellulitis komt vaak terug, dus het is belangrijk om eventuele onderliggende aandoeningen te behandelen en het immuunsysteem te verbeteren met rust en een gezonde en gevarieerde voeding.

Complicaties
Onbehandeld kan de infectie verergeren, pus vormen en het omliggende weefsel vernietigen. De patiënt kan ernstige pijn, koorts, rillingen, koud zweten en een snelle hartslag (tachycardie) ervaren. In sommige gevallen kan de infectie bloedvergiftiging of meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn en een stijve nek) veroorzaken.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van gezwollen rectum of anus verhogen. Deze kunnen variëren afhankelijk van de specifieke aandoening die de zwelling veroorzaakt.

Chronische constipatie
Langdurige constipatie kan de druk op de anus verhogen doordat patiënten vaker en harder moeten persen tijdens de stoelgang. Dit kan bijdragen aan het ontstaan van aambeien of anale fissuren, die beide kunnen leiden tot zwelling in het rectale gebied.

Zwangerschap
Zwangerschap is een belangrijke risicofactor voor gezwollen rectum of anus, vooral door de verhoogde druk op de buik en de bloedvaten. Vrouwen kunnen meer kans hebben op het ontwikkelen van aambeien door hormonale veranderingen die de bloedvaten in het anale gebied verwijden.

Ongezond voedingspatroon
Een dieet dat laag is in vezels kan bijdragen aan constipatie en verhoogde druk op de anus. Vezelrijke voeding bevordert de stoelgang en kan helpen bij het voorkomen van gezwollen rectum of anus door constipatie te verlichten.

Risicogroepen

Bepaalde patiëntengroepen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van gezwollen rectum of anus door specifieke onderliggende gezondheidsproblemen of gedragingen.

Ouderen
Ouderen hebben een verhoogd risico op aandoeningen zoals aambeien, anale fissuren en proctitis door veroudering van het lichaam en veranderingen in de darmfunctie. De verminderde elasticiteit van bloedvaten kan bijdragen aan het ontwikkelen van deze aandoeningen.

Vrouwen tijdens de zwangerschap
Zwangerschap verhoogt de kans op gezwollen rectum of anus door de extra druk op het lichaam en de veranderingen in de bloedsomloop. Het risico op aambeien is verhoogd, vooral in het derde trimester.

Patiënten met een zittende levensstijl
Een gebrek aan lichaamsbeweging kan bijdragen aan constipatie en zwelling in het rectale gebied. Patiënten die langdurig zitten, bijvoorbeeld bij kantoorbaan of bedlegerigheid, lopen een groter risico op het ontwikkelen van aambeien en andere aandoeningen die zwelling veroorzaken.

Geassocieerde symptomen bij anus- of rectumzwelling

Milde tot ernstige symptomen die mogelijk gepaard gaan met een opgezwollen rectum of anus zijn bijvoorbeeld:

• bloed in de ontlasting / bloeding tijdens het maken van stoelgang
• diarree
• jeuk of irritatie in de anale regio
• pijn die alleen optreedt tijdens het maken van ontlasting
• slijm of een afscheiding in de ontlasting
• tenesmen: frequente drang om een stoelgang te hebben
• voelbare knobbeltjes of bultjes in de anale regio

Alarmsymptomen

Treden één of meer van de volgende symptomen op, dan is het verstandig om zo snel mogelijk een arts te raadplegen:

• aanhoudende anale bloedingen
• anusbloedingen
• anuspijn die gepaard gaat met koorts of koude rillingen
• duizeligheid
• geen verbetering met zelfzorgtechnieken
• toenemende pijn
• veranderingen in de ontlasting

Diagnose en onderzoeken

De arts bespreekt de medische geschiedenis met de patiënt en noteert de symptomen. Vervolgens onderzoekt hij de anale regio en het rectum. Hij voert een digitaal rectaal onderzoek uit om letsels in het anale kanaal op te sporen met behulp van een gehandschoende vinger. Verdere mogelijke onderzoeken omvatten een anoscopie (inwendig kijkonderzoek van de anus), een flexibele sigmoïdoscopie (inwendig kijkonderzoek van het laatste gedeelte van de dikke darm) en/of een colonoscopie (inwendig kijkonderzoek van de dikke darm).

Behandeling bij gezwollen rectum of zwelling van anus

Zelfzorg

Soms is een opgezwollen rectum te wijten aan levensstijlgewoonten die een patiënt gemakkelijk kan aanpassen.

Bewegen
Actief blijven voorkomt obstipatie, waardoor geen druk op de aderen ontstaat. Op die manier komen aambeien minder snel tot stand. Het verliezen van overgewicht vermindert ook de extra druk op het anorectale gebied.

Toiletgewoonten
Niet te lang op het toilet zitten is een goede tip om geen te hoge druk in de aderen van het rectum en de anus te krijgen.

Veilige seks beoefenen
Regelmatig laten testen en een condoom gebruiken voorkomt seksueel overdraagbare aandoeningen die mogelijk leiden tot infecties en abcesvorming in het anorectale gebied.

Voeding
Het eten van vezelrijk voedsel, zoals fruit, groenten en volle granen, maakt de ontlasting zachter en voorkomt overbelasting en persen, wat vaak leidt tot aambeien. De patiënt mag eventueel ook vrij verkrijgbare vezelsupplementen nemen. Het drinken van voldoende water maakt de ontlasting eveneens zacht.

Professionele medische behandeling

Soms helpen veranderingen in de levensstijl niet om de symptomen te verbeteren. Een inflammatoire aandoening, kanker of een andere ernstige ziekte kan dan mogelijk de oorzaak zijn van de anus- of rectumzwelling. De arts zal, afhankelijk van de oorzaak, één of meer van de volgende behandelingen inzetten:

Antibiotica
Afhankelijk van het type infectie of de aanwezigheid van een abces, schrijft de arts antibiotica voor om fistels en daaropvolgende abcessen te genezen.

Chirurgie
Chirurgie is de primaire behandeling voor aandoeningen zoals een rectale prolaps, maar wordt ook gebruikt bij anuskanker wanneer de kanker in een vroeg stadium wordt geïdentificeerd.

Gecombineerde chemotherapie en radiotherapie
Anuskanker wordt vaak behandeld met een combinatie van chemotherapie en radiotherapie om de genezingskansen te verbeteren.

Ontstekingsremmende medicijnen
Ontstekingsremmers zijn vaak de eerste stap in de behandeling van inflammatoire darmaandoeningen. De arts kan ook immuunsysteemonderdrukkende medicijnen (immunosuppressiva) gebruiken om een ontsteking te behandelen.

Prognose

De prognose van gezwollen rectum of anus is afhankelijk van de onderliggende oorzaak van de zwelling. In veel gevallen is de prognose gunstig, vooral als de aandoening tijdig wordt gediagnosticeerd en behandeld.

Behandeling van aambeien
Aambeien kunnen vaak effectief worden behandeld met veranderingen in levensstijl, zoals het verhogen van de vezelinname, en in ernstigere gevallen met medicatie of chirurgie. De prognose voor patiënten met aambeien is over het algemeen goed.

Infecties en ontstekingen
In gevallen van infecties of ontstekingen, zoals anale abcessen, kan de prognose goed zijn wanneer de behandeling snel wordt gestart. Antibiotica of drainage van het abces kan nodig zijn om de infectie onder controle te krijgen.

Chirurgische interventie
Als er chirurgische ingrepen nodig zijn, zoals voor het verwijderen van grote aambeien of andere afwijkingen, is de prognose doorgaans goed, mits er geen complicaties optreden tijdens het herstel.

Complicaties

Complicaties van aambeien
Onbehandelde aambeien kunnen leiden tot chronische pijn, bloedingen en anemia door bloedverlies. In sommige gevallen kunnen de aambeien geïntensiveerd raken en een operatie noodzakelijk maken.

Complicaties van anale kloven
Anale kloven kunnen leiden tot chronische pijn en ongemak, infecties, en in sommige gevallen zelfs het ontstaan van anale fistels door aanhoudende irritatie en slechte genezing.

Complicaties van anuskanker
Onbehandelde anuskanker kan uitzaaien naar andere delen van het lichaam, zoals de lymfeklieren, lever of longen. Dit maakt de behandeling complexer en kan de prognose verslechteren.

Complicaties van cellulitis
Onbehandelde cellulitis kan leiden tot ernstige systemische infecties zoals sepsis of meningitis. Langdurige infecties kunnen ook resulteren in huidzweren en littekens.

Preventie

Preventie van aambeien
Om aambeien te voorkomen, is het belangrijk om constipatie te vermijden door een vezelrijk dieet te volgen, voldoende water te drinken, en regelmatig te bewegen. Het is ook nuttig om niet te lang op het toilet te zitten en niet te veel te persen.

Preventie van anale kloven
Anale kloven kunnen worden voorkomen door het vermijden van constipatie en het behouden van een gezonde stoelgang. Het gebruik van vezelrijke voeding en voldoende hydratatie kunnen bijdragen aan het voorkomen van anale fissuren.

Preventie van anuskanker
Preventieve maatregelen voor anuskanker omvatten veilige sekspraktijken en regelmatige screenings voor mensen met risicofactoren zoals HPV-infectie. Vroegtijdige detectie kan de kans op succesvolle behandeling vergroten.

Preventie van cellulitis
Het voorkomen van cellulitis kan worden bereikt door het goed verzorgen van de huid en het vermijden van huidbeschadigingen. Het behandelen van bestaande huidinfecties en het versterken van het immuunsysteem zijn eveneens belangrijke preventieve stappen.

Praktische tips voor het leven met / omgaan met een gezwollen rectum/anus

Een gezwollen rectum of anus kan een pijnlijk en ongemakkelijk probleem zijn. Het kan het gevolg zijn van verschillende oorzaken, zoals aambeien, infecties, of ontstekingsziekten. Het is belangrijk om de oorzaak van de zwelling te achterhalen om de juiste behandeling te krijgen. Hieronder volgen enkele praktische tips om de symptomen te verlichten en de situatie te verbeteren.

Raadpleeg een arts voor een juiste diagnose

Als je merkt dat je rectum of anus gezwollen is, is het belangrijk om een arts te raadplegen. De arts kan door middel van een grondige evaluatie de oorzaak van de zwelling vaststellen, zoals een huidinfectie, aambeien of een andere aandoening. Dit is essentieel om te bepalen welke behandeling het beste voor je is.

Pas je dieet aan om constipatie te voorkomen

Een van de mogelijke oorzaken van een gezwollen rectum of anus is constipatie. Het is belangrijk om een gezond voedingspatroon te volgen, rijk aan vezels, om je stoelgang soepel te houden. Het drinken van voldoende water en het eten van groenten, fruit en volkoren producten kunnen helpen om obstipatie te voorkomen, wat de druk op de anus vermindert.

Gebruik verzachtende crèmes of zalf bij irritatie

Als je gezwollen anus gepaard gaat met irritatie, kan het gebruik van verzachtende crèmes of zalf helpen. Er zijn verschillende over-the-counter producten die de ontsteking kunnen verminderen en de pijn kunnen verlichten. Vraag je arts of apotheker om advies over welke zalf het meest geschikt voor je is. Dit kan helpen om de zwelling te verminderen en de genezing te bevorderen.

Vermijd langdurig zitten of druk uitoefenen op de aangedane plek

Het langdurig zitten kan de druk op je rectum of anus verhogen, wat de zwelling kan verergeren. Probeer regelmatig van houding te veranderen en vermijd langdurig zitten op harde oppervlakken. Gebruik een speciaal kussen om druk te verminderen wanneer je moet zitten, vooral als je pijn hebt door de zwelling.

Volg de medische behandeling en controleafspraken

Als je arts een specifieke behandeling voor je aandoening heeft voorgeschreven, zoals medicatie of andere therapieën, volg deze dan strikt op. Het is belangrijk om je bloedonderzoeken en eventuele controleafspraken na te komen om ervoor te zorgen dat de behandeling effectief is. Bij verergering van de symptomen of nieuwe zorgen, raadpleeg je arts voor verdere begeleiding.

Neem maatregelen om infecties te voorkomen

Bij een gezwollen rectum of anus is de huid vaak gevoelig en vatbaar voor infecties. Het is belangrijk om de getroffen gebieden schoon en droog te houden. Was het gebied voorzichtig met water en een milde zeep en dep het droog met een schone doek. Het dragen van ademende kleding kan helpen om de huid te beschermen tegen wrijving en extra irritatie.

Overweeg een zachte stoelgangbevorderende behandeling

Als constipatie een rol speelt bij de gezwollen anus, kan je arts een stoelgangbevorderende behandeling aanbevelen. Dit kan het gebruik van laxeermiddelen of andere middelen omvatten die helpen bij het verlichten van obstipatie. Raadpleeg altijd je arts voor het juiste advies over welke producten veilig voor je zijn en effectief kunnen helpen.