Keelschrapen: symptomen en oorzaken schrapen van de keel

Soms je keel moeten schrapen is normaal. Maar sommige mensen hebben deze reflex te vaak. Het komt meestal voor wanneer het slijmvlies in de keel of het strottenhoofd geïrriteerd raakt, bijvoorbeeld door een vreemd lichaam. Het kan worden verwijderd met behulp van de sterke luchtstroom wat keelschrapen teweegbrengt. Het schrapen van de keel kan echter de stembanden beschadigen en moet daarom worden vermeden. Verhoogde slijmvorming, keelpijn of nervositeit: er zijn veel redenen waarom mensen de drang voelen om hun keel te schrapen. Regelmatig keelschrapen is vaak een indicatie dat er iets mis is in de keel. De uitdrijving van lucht die ontstaat door het schrapen van de keel, zorgt ervoor dat irriterende afscheidingen en vreemde lichamen uit de keel weggaan, waardoor de jeuk vermindert. Als je echter vaker je keel schraapt, kan het de klachten verergeren, aangezien de beschadigingen die ontstaan ​​op het slijmvlies, strottenhoofd en stembanden leiden tot een vicieuze cirkel.

• Wat is keelschrapen?
• Definitie
• Reflexmechanisme
• Epidemiologie
• Symptomen
• Oorzaken van het schrapen van de keel
• Verkoudheid
• Gespannen spieren
• Astma
• Postnasale drip
• Reflux
• Traag werkende schildklier
• Strottenhoofdkanker
• Psychische factoren (dwangmatig keelschrapen)
• Continu keelschrapen als gewoonte
• Allergie
• Medicatie
• Veel en hard praten
• Droge lucht
• Roken
• Dehydratatie
• Omgevingsirritanten
• Spierproblemen in de keel (globusgevoel)
• Sinusitis
• Auto-immuunziekten
• Stemgebruik en spierspanning door zingen
• Let op vicieuze cirkel
• Risicofactoren voor keelschrapen: wie loopt het meeste risico?
• Risicogroepen voor keelschrapen: wie loopt de meeste kans?
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van keelschrapen
• Aanpassen van medicijnen
• Maagzuurremmers bij reflux
• Antihistaminica, decongestiva en corticosteroïde neussprays bij allergieën en postnasale drip
• Hydratatie: veel water drinken
• Zuigen op harde snoepjes of dropjes
• Langzaam eten en goed kauwen
• Gebruik van een luchtbevochtiger
• Stem rust gunnen en vermijden van hard praten
• Natuurlijke middelen: salie, tijm, zoethout en venkel
• Psychologische en gedragsmatige behandeling
• Hormonale behandeling bij vrouwen in de menopauze
• Prognose
• Complicaties van aanhoudend keelschrapen

Wat is keelschrapen?

Na een lange werkdag zit je eindelijk met een kop thee op de bank, klaar om te ontspannen, maar die irritante kriebel in je keel begint weer op te spelen. Je schraapt je keel zachtjes, in de hoop dat het snel wegtrekt, maar binnen een paar seconden ben je alweer bezig. Het wordt een herhalend patroon: schrapen, een paar tellen stilte, en weer die kietelende prikkel die je dwingt om te kuchen. Het lijkt zo’n onschuldige gewoonte, maar na een tijdje vraag je je af of er meer achter zit. Of het nu de droge lucht, stress, of gewoon het eten van eerder die dag is – die voortdurende behoefte om je keel te schrapen blijft je lastigvallen en lijkt de ontspanning te verstoren waar je zo naar snakte.

Definitie

De term keelschrapen of het schrapen van de keel beschrijft de willekeurige of reflexachtige, meervoudige sterke uitdrijving van lucht door de gesloten stemplooien. De stembanden trillen, waardoor een hoestachtig geluid ontstaat. De meeste mensen schrapen hun keel om (vermeende) vreemde voorwerpen of slijm uit het strottenhoofd te verwijderen of om de aandacht op zichzelf te vestigen. Je keel schrapen is een veel grotere mechanische belasting van je stembanden dan hoesten. Door keelschrapen komen de stembanden namelijk met veel kracht tegen elkaar aan en dit zorgt ervoor dat de slijmvliezen geïrriteerd en/of beschadigd kunnen raken.

Het schrapen van de keel is vaak het gevolg van de indruk dat er iets in je keel zit dat daar niet thuishoort en dus naar buiten vervoerd moet worden. Je keel schrapen zorgt voor een sterke luchtstroom die je gebruikt om te proberen een vreemd lichaam of slijm van daaruit te vervoeren. Het is in feite een fysiologische reflex, vergelijkbaar met hoesten, alleen niet ter hoogte van de longen, maar hoger in de keel of in het strottenhoofd.

Reflexmechanisme

Je keel schrapen is gebaseerd op dezelfde reflexmechanismen als hoesten. Als een vreemd lichaam, zoals een stofje, in de luchtwegen terechtkomt, trekken de strottenhoofdspieren onmiddellijk samen waardoor de stembanden met veel kracht tegen elkaar aankomen. De stembanden zijn dan gesloten. Dit proces leidt tot reflexhoest of keelschrapen. Het diafragma of middenrif trekt samen en verschuift zijn positie naar beneden, zoals bij het inademen. De longen volgen de beweging van het middenrif, zetten uit en zuigen lucht van buiten aan. De epiglottis of strotklepje sluit nu de luchtpijp af. De buikspieren trekken samen en duwen het middenrif naar boven. Uitademing wordt geforceerd als gevolg van overdruk op de borst. De lucht wringt zich uit door de gesloten stembanden of stemplooien. De luchtstroom, die snelheden van 120 km/u kan bereiken, voert vreemde voorwerpen de keel in. De sterke kracht waarmee de stemplooien uit elkaar worden gedrukt, beschadigt het slijmvlies. Door de microblessures ontstaat er meer slijm.

Epidemiologie

Keelschrapen: een alledaags maar veel voorkomend verschijnsel
Keelschrapen – dat herhaaldelijke, soms onbewuste kuchen of schrapen van de keel – is een gewoonte die wereldwijd voorkomt bij mensen van alle leeftijden. Het fenomeen kan ontstaan door een gevoel van irritatie, slijmophoping, of zelfs als een reflex bij stress en spanning. Zowel mannen als vrouwen ervaren keelschrapen, maar onderzoek toont aan dat bepaalde factoren zoals leeftijd, leefstijl, voedingsgewoonten, en genetica het risico kunnen verhogen.

In Nederland en België rapporteert ongeveer 20% van de volwassenen dat zij regelmatig last hebben van keelschrapen, vooral na het eten of in de ochtenduren. Bij kinderen komt het iets minder vaak voor, hoewel keelschrapen bij jongeren steeds vaker wordt waargenomen als gevolg van allergieën, luchtvervuiling en stressgerelateerde gewoonten.

Leeftijdsverschillen en geslacht
Keelschrapen komt vooral voor bij volwassenen tussen de 30 en 60 jaar, en vaker bij vrouwen dan bij mannen. Dit verschil kan samenhangen met de gevoeligheid voor allergieën en hormonale schommelingen, factoren die bij vrouwen in deze leeftijdsgroep vaker voorkomen. Mannen ervaren keelschrapen vooral in combinatie met roken, alcoholgebruik en zwaardere maaltijden, die de keel kunnen irriteren.

Bij kinderen kan keelschrapen een teken zijn van een beginnende keelontsteking of allergieën. Studies wijzen uit dat ongeveer 10% van de kinderen en jongeren in Nederland en België af en toe keelschrapen rapporteert, vaak in combinatie met astma of een pollenallergie.

Leefstijl en voedingsgewoonten als oorzaken
Leefstijl en eetgewoonten spelen een grote rol bij keelschrapen. Mensen die veel zuivel of zure voedingsmiddelen consumeren, zoals citrusvruchten en tomaten, ervaren vaak meer slijm in de keel. Dit kan een kietelend gevoel veroorzaken dat aanzet tot keelschrapen. In Nederland en België, waar zuivel een groot deel van het dagelijkse dieet vormt, komt keelschrapen bij ongeveer 30% van de mensen met regelmaat voor, vooral bij volwassenen.

Roken en alcoholconsumptie zijn bekende oorzaken van keelschrapen. Roken irriteert de slijmvliezen van de keel en leidt tot een verhoogde slijmproductie. Dit komt vaker voor bij mannen en rokers in de leeftijd van 40 tot 65 jaar. Mensen die regelmatig alcohol consumeren, vooral sterke dranken, melden ook vaker last te hebben van keelschrapen door uitdroging en irritatie van de keel.

Klimaat en omgevingsfactoren
Klimaat en luchtvochtigheid hebben een invloed op het ontstaan van keelschrapen. In de Nederlandse en Belgische wintermaanden, wanneer de lucht droger is en de verwarming binnen aanstaat, droogt de keel sneller uit, wat kan leiden tot een kriebelende keel. Keelschrapen komt dan bij 25% van de bevolking meer voor, vooral in stedelijke gebieden met een hogere luchtvervuiling.

In de Caribische gebieden van het Koninkrijk, zoals Aruba en Curaçao, komt keelschrapen iets minder voor door het warme en vochtige klimaat, dat de keel vochtig houdt. Desondanks hebben mensen in deze regio’s vaak last van keelschrapen tijdens het regenseizoen, wanneer schimmels en allergenen toenemen.

Genetische aanleg en familiaire factoren
Genetische aanleg speelt een subtiele maar belangrijke rol bij keelschrapen, vooral bij mensen met een familiegeschiedenis van allergieën, astma, en chronische luchtwegproblemen. In Nederland en België heeft ongeveer 10-15% van de mensen met keelschrapen een erfelijke aanleg voor gevoelige slijmvliezen en allergieën. Mensen met deze genetische gevoeligheid ervaren vaker irritatie in de keel, zelfs zonder duidelijke oorzaak.

Een opvallend genetisch verschil wordt gezien in populaties met Oost-Aziatische afkomst, waarbij mensen minder geneigd zijn tot overmatige slijmproductie en daarom minder last hebben van keelschrapen. In tegenstelling hiermee hebben mensen in Noord-Europese landen, zoals Nederland en België, waar zuivelconsumptie hoog is, vaker last van slijm en kriebel in de keel.

Stress en psychologische factoren
Keelschrapen wordt ook vaak geassocieerd met stress en psychologische factoren. Het is niet ongebruikelijk dat mensen onbewust hun keel schrapen tijdens stressvolle situaties, vergaderingen, of sociale interacties. In Nederland en België, waar de werkdruk in bepaalde sectoren zoals de zorg en onderwijs hoog is, rapporteren mensen in stressvolle beroepen vaker keelschrapen als een onbewuste gewoonte. Ongeveer 20% van de mensen met een kantoorbaan of sociaal beroep meldt dat zij last hebben van keelschrapen, vooral tijdens periodes van hoge werkdruk of spanning.

Internationale en regionale verschillen
Hoewel keelschrapen wereldwijd voorkomt, zijn er regionale verschillen in frequentie en oorzaak. In Nederland en België komt keelschrapen vaker voor dan in Zuid-Europese landen, waarschijnlijk door het vochtige, koude klimaat dat kan leiden tot droge lucht en gevoelige slijmvliezen. In Nederland ervaart ongeveer 20% van de bevolking keelschrapen met enige regelmaat, en in België ligt dit cijfer vergelijkbaar, rond de 18%.

In de Verenigde Staten, waar klimaat en dieet sterk variëren, komt keelschrapen bij ongeveer 25% van de bevolking voor, vooral in noordelijke en centraal gelegen staten waar het klimaat kouder is. Aziatische landen, waar het dieet traditioneel minder zuivel en pittig voedsel bevat, kennen over het algemeen een lagere incidentie van keelschrapen, rond de 10%.

Symptomen

Keelsymptomen die kunnen optreden samen met het schrapen van de keel:

• slijmvorming
• hoesten
• moeilijk ademen
• droge keel
• vergrote lymfeklieren
• gevoel van iets dat in de keel zit
• frequente drang om te slikken
• schorre stem / heesheid
• keelpijn

Oorzaken van het schrapen van de keel

Er zijn meerdere mogelijke oorzaken van keelschrapen.

Verkoudheid

Bij verkoudheid is het normaal dat je de behoefte hebt om de keel te schrapen. De toegenomen slijmvorming is hiervoor verantwoordelijk. Als de afscheiding door de keel druppelt, irriteert het het slijmvlies. Zodra de verkoudheid afneemt, neemt de behoefte aan hoesten en keelschrapen af. Zorg ervoor dat je slijmvliezen de hele dag goed hydrateert door voldoende te drinken. Geschikt zijn: lauwwarm water, kruidenthee en zuigtabletten op basis van kamille of salie.

Gespannen spieren

Spanning in de kaak- of keelspieren kan leiden tot dat vervelende gevoel van een ‘kikker in de keel’, een aanhoudende drang om de keel te schrapen. Deze spanning ontstaat vaak door stress of angst, waarbij de spieren rondom de keel en kaak zich onbewust aanspannen. Dit geeft een licht benauwd, kriebelend gevoel, dat mensen onbewust willen verlichten door te keelschrapen. Keelschrapen lijkt een eenvoudige manier om de spanning los te laten, maar kan juist leiden tot een vicieuze cirkel: het schrapen irriteert de slijmvliezen, wat het gevoel van een blokkade versterkt en leidt tot nóg meer schrapen. Bovendien kunnen gewoontes zoals tandenknarsen of klemmen tijdens het slapen de spanning in het gebied verergeren, waardoor het schrapen ‘s ochtends vaak het hevigst is.

Het oplossen van dit probleem vereist vaak ontspanningstechnieken zoals ademhalingsoefeningen of spierontspanningsoefeningen voor de keel- en kaakspieren. Regelmatig stretchen van de kaak, zachte massages rond de keel of het proberen van bewust loslaten van spanning tijdens stressvolle situaties kan helpen om het schrapen te verminderen.

Astma

Astma is een permanente ontsteking van het bronchiale slijmvlies, wat resulteert in overgevoeligheid van de luchtwegen. Dit leidt tot zwelling van de luchtwegen en overmatige secretieproductie, wat de bronchiën vernauwt. Astma wordt vooral in de kindertijd gediagnosticeerd. Typische symptomen zijn: veelvuldig hoesten en schrapen van de keel, moeilijke uitademing, piepende geluiden, acute kortademigheid en benauwdheid en een beklemmend gevoel op de borst.

Postnasale drip

Postnasale drip of rhinorrhoe posterior is een aandoening waarbij er te veel neusslijm wordt geproduceerd, dat via de nasofarynx naar de keelholte loopt. Het druipende slijm irriteert de bekleding van de keelholte. Naast het regelmatig schrapen van de keel, is prikkelhoest een veel voorkomend symptoom van postnasale drip. Het kan zich ontwikkelen vanuit een triviale neusverkoudheid. De infectie verspreidt zich naar de neusbijholten en de voorhoofdsholtes, met als gevolg dat daar meer slijm wordt gevormd. Vooral 's nachts, wanneer je ligt, wordt de inhoud van de sinussen naar achteren geleegd. De afscheiding druppelt in de keelholte (hypopharynx), waar het vervolgens het slijmvlies irriteert.

Reflux

Gastro-oesofageale reflux verwijst naar de terugstroming van maagsap uit de maag naar de slokdarm. Essentiële componenten van deze maagafscheiding zijn maagzuur en pepsine. Maagzuur kan het slokdarmslijmvlies irriteren of ontsteken. Naast brandend maagzuur kun je last krijgen van stemproblemen en heesheid, gevoel van brok in de keel (globus gevoel), chronische prikkelhoest en veelvuldig schrapen van de keel.

Traag werkende schildklier

Je schildklier produceert de twee jodiumhoudende schildklierhormonen triiodothyronine (T3) en thyroxine (T4). Ze stimuleren de meeste stofwisselingsprocessen in je lichaam. Veel Nederlanders consumeren te weinig jodium. Door het jodiumtekort raakt de schildklier vergroot om meer jodium uit het bloed te kunnen filteren. Zodra de vergroting zichtbaar, voelbaar of meetbaar is, wordt het ziektebeeld struma of krop genoemd. Afhankelijk van de grootte worden de luchtpijp, nekvaten en slokdarm mechanisch vernauwd. Dit kan leiden tot slikproblemen en kortademigheid en kan leiden tot hoesten en keelschrapen.

Strottenhoofdkanker

Strottenhoofdkanker gaat vaak gepaard met heesheid, pijn in de keel die uitstraalt naar de oren, moeite met slikken en een benauwd gevoel. Bijkomende symptomen zijn onder meer het schrapen van de keel en chronische hoest.

Psychische factoren (dwangmatig keelschrapen)

Dwangmatig schrapen van de keel kan verschillende psychische oorzaken hebben, zoals angst, (chronische) stress en depressie. Het probleem kan ook een vocale tic zijn bij het syndroom van Gilles de la Tourette, een bekende ticstoornis. Getroffen mensen ontwikkelen zogeheten tics, die niet kunnen worden gecontroleerd en slechts in beperkte mate kunnen worden behandeld. Dwangmatig schrapen van de keel kan er een uiting van zijn.

Allergie

Allergieën zijn een vaak onderschatte trigger. Een huisstofmijtallergie bijvoorbeeld, kan behalve voor jeuk in de neus, ook voor jeuk, droog gevoel en brokgevoel in de keel zorgen. Keelschrapen komt ook vaak voor.

Medicatie

Een ACE-remmer (remmer van het angiotensineconverterende enzym, bloeddrukverlagend middel) kan voor verstopte neus en postnasale drip zorgen, waarop je kan reageren door vaak je keel te schrapen. Hoesten komt ook vaak voor als bijwerking van dit geneesmiddel.

Veel en hard praten

Keelschrapen kan ook komen door veel en heel hard te praten. Dit leidt tot mechanische belasting van het strottenhoofd, wat vervolgens leidt tot irritatie van de slijmvliezen van de stembanden en hun omgeving. Overmatige druk op de stembanden kan een vreemd lichaamsgevoel opwekken en daarmee de drang om de keel te schrapen. Dit euvel is echter relatief gemakkelijk te herkennen omdat het altijd gepaard gaat met heesheid.

Droge lucht

Wanneer de lucht om ons heen droog is, zoals in ruimtes met airconditioning of verwarmde kamers in de winter, kan de keel uitdrogen en beginnen te irriteren. Deze droge lucht zorgt ervoor dat de slijmvliezen minder goed functioneren, wat leidt tot dat kriebelige gevoel en de drang om de keel te schrapen. Een luchtbevochtiger kan uitkomst bieden om vochtigheid toe te voegen, of een glas water bij de hand houden om regelmatig kleine slokjes te nemen en de keel gehydrateerd te houden.

Roken

Roken irriteert de luchtwegen op een intense manier. Tabaksrook bevat duizenden chemische stoffen die de slijmvliezen in de keel aanvallen, wat kan leiden tot chronische irritatie en ontsteking. Het gevolg? Een aanhoudende drang om te keelschrapen. Stoppen met roken of de blootstelling aan rook beperken kan deze irritatie verminderen, en vaak zijn al na enkele dagen vermindering in keelschrapen merkbaar. Voor rokers kan zelfs de overstap naar rookvrije ruimtes voor verlichting zorgen.

Dehydratatie

Dehydratatie of uitdroging is een verrassend veelvoorkomende oorzaak van keelschrapen. Zonder voldoende vocht drogen de slijmvliezen in de keel uit, wat leidt tot een ruw, onaangenaam gevoel dat vaak opgelost lijkt te kunnen worden door te schrapen. Voldoende water drinken helpt om de slijmvliezen gehydrateerd te houden, wat het schrapen aanzienlijk kan verminderen.

Omgevingsirritanten

Omgevingsfactoren, zoals rook, stof, chemicaliën, parfums of luchtvervuiling, kunnen de keel irriteren. Deze stoffen zetten zich vaak vast op de slijmvliezen van de keel, waardoor er een beschermende reactie ontstaat: het keelschrapen. Voor wie in omgevingen met veel irritanten werkt, kunnen gezichtsmaskers of regelmatig spoelen met water verlichting brengen.

Spierproblemen in de keel (globusgevoel)

Het zogenaamde globusgevoel – de niet-pijnlijke sensatie van een brok in de keel zonder directe fysieke oorzaak – kan een onophoudelijke drang tot keelschrapen oproepen. Dit gevoel wordt vaak veroorzaakt door een lichte spierspanning in het keelgebied en kan optreden in perioden van stress. Ademhalingsoefeningen, ontspanningstechnieken en, indien nodig, praten met een logopedist kunnen helpen om de spierspanning te verlichten.

Sinusitis

Chronische bijholteontsteking of sinusitis leidt vaak tot een constante druppeling van slijm naar de keel, bekend als postnasale drip. Dit slijm irriteert de keel en zorgt voor de behoefte om de keel te schrapen. Behandelingen zoals stoominhalatie, neussprays of in sommige gevallen een antibioticumkuur kunnen helpen om de sinusitis aan te pakken en de keelschrapen te verlichten.

Auto-immuunziekten

Bij auto-immuunziekten zoals het syndroom van Sjögren worden de slijmvliezen in het lichaam, waaronder de keel, droog en geïrriteerd, wat chronisch keelschrapen veroorzaakt. Deze aandoening vereist vaak een specialistische behandeling, maar kleine aanpassingen, zoals regelmatig kleine slokjes water nemen, gebruik maken van speekselvervangers en vermijden van uitdrogende middelen (zoals koffie en alcohol), kunnen helpen om de keel rustiger te houden.

Stemgebruik en spierspanning door zingen

Overmatig of intensief stemgebruik, zoals bij zingen of veelvuldig spreken, zet spanning op de keelspieren, wat irritatie kan veroorzaken. Dit is vergelijkbaar met spierpijn in andere delen van het lichaam na inspanning. Rust geven aan de stem, oefeningen doen voor stemopwarming, en indien nodig stemtherapie volgen, kunnen helpen om de keelspieren te kalmeren en het schrapen te verminderen.

Let op vicieuze cirkel

Iedereen die keer op keer zijn keel schraapt, maakt het alleen maar erger. Ter bescherming produceren de slijmvliezen steeds meer stroperige afscheiding, die bovendien de drang om de keel te schrapen versterkt. Als je doorgaat met het schrapen van je keel, riskeer je een geïrriteerde en zere keel. Daarnaast kunnen er op lange termijn veranderingen in het slijmvlies optreden. De stem klinkt dan vol en hees. Het is het beste om het schrapen van de keel zoveel mogelijk te onderdrukken en de trigger doelgericht te behandelen.

Risicofactoren voor keelschrapen: wie loopt het meeste risico?

Keelschrapen lijkt op het eerste gezicht een onschuldige gewoonte, maar voor sommigen kan het een ware uitdaging zijn om ermee te stoppen. Bepaalde factoren vergroten de kans dat mensen gevoelig zijn voor keelschrapen, vaak zonder dat ze zich er bewust van zijn. Van levensstijl en omgevingsomstandigheden tot medische factoren, hier zijn enkele veelvoorkomende risicofactoren die het keelschrapen kunnen verergeren of in stand houden.

Stress en angst
Stress en angst zijn verrassende boosdoeners als het op keelschrapen aankomt. Onder druk spannen de keel- en kaakspieren zich vaak onbewust aan, wat leidt tot een benauwd, ongemakkelijk gevoel. Om dit weg te nemen, gaan veel mensen vaker keelschrapen. Ongeveer 30% van de mensen die last hebben van keelschrapen, ervaart verhoogde stressniveaus, wat een vicieuze cirkel kan creëren: hoe meer stress, hoe meer keelschrapen, en vice versa. Een voorbeeld is iemand met een drukke baan, zoals een leraar, die voortdurend in spanning verkeert en vaker zijn keel schraapt, vooral tijdens of na intensieve lesuren.

Beroepsrisico's: veel stemgebruikers
Beroepen waarbij de stem vaak intensief wordt gebruikt, zoals docenten, zangers en callcentermedewerkers, lopen een groter risico op keelschrapen. Regelmatig en langdurig spreken zet druk op de keelspieren, wat irritatie kan veroorzaken en de neiging om te schrapen versterkt. Studies tonen aan dat maar liefst 40% van de beroepssprekers op een bepaald moment last krijgt van stemgerelateerde klachten, waaronder keelschrapen.

Omgevingsfactoren: droge of vervuilde lucht
Droge, geconditioneerde lucht in kantoren, of vervuilde lucht in stadsomgevingen, kan de keel uitdrogen en irriteren, wat leidt tot een verhoogde drang om te keelschrapen. Mensen die in stedelijke gebieden wonen of werken in gebouwen met sterke airconditioning, lopen hier meer risico. Een luchtvochtigheid van 30% of lager wordt vaak als risicovol beschouwd voor keelirritatie.

Allergieën en gevoeligheden
Mensen met allergieën, zoals hooikoorts of huisstofmijtallergie, ervaren vaak een chronische irritatie van de keel door de continue blootstelling aan allergenen. Dit kan leiden tot postnasale drip en een kriebel in de keel, wat keelschrapen in de hand werkt. Ongeveer 20% van de wereldbevolking heeft last van allergieën, en velen hiervan rapporteren dat ze regelmatig hun keel moeten schrapen tijdens allergieseizoenen of in stoffige omgevingen.

Roken en blootstelling aan tabaksrook
Roken irriteert de slijmvliezen in de keel, wat niet alleen leidt tot hoesten, maar ook tot frequent keelschrapen. Daarnaast kunnen mensen die niet zelf roken, maar vaak in rokerige omgevingen verkeren, last krijgen van hetzelfde effect. Uit onderzoek blijkt dat maar liefst 60% van de rokers regelmatig last heeft van keelirritatie en keelschrapen, wat direct verband houdt met de chemicaliën in tabaksrook.

Hormonale veranderingen bij vrouwen
Hormonale schommelingen, zoals die tijdens de zwangerschap of de menopauze, kunnen leiden tot een verandering in de speekselproductie en een drogere keel. Dit kan ongemak veroorzaken en een verhoogde neiging tot keelschrapen. Tijdens de menopauze rapporteert ongeveer 20% van de vrouwen last te hebben van een droge keel, wat soms chronisch keelschrapen uitlokt.

Medische aandoeningen: reflux en astma
Ziekten zoals refluxziekte en astma verhogen het risico op keelschrapen. Bij reflux stroomt maagzuur terug naar de keel, wat irritatie en een brandend gevoel veroorzaakt, terwijl astmapatiënten vaak te maken hebben met een geïrriteerde luchtpijp. Studies tonen aan dat maar liefst 50% van de mensen met refluxklachten ook symptomen van keelschrapen ervaart.

Risicogroepen voor keelschrapen: wie loopt de meeste kans?

Keelschrapen is een verschijnsel dat in verschillende bevolkingsgroepen voorkomt, maar bepaalde groepen lopen een groter risico door hun leefstijl, omgeving of medische voorgeschiedenis. Hier volgt een overzicht van de belangrijkste risicogroepen voor aanhoudend keelschrapen.

Mensen met chronische stress en angststoornissen
Personen die onder langdurige stress staan of kampen met angststoornissen, zoals sociale angst of gegeneraliseerde angststoornis, hebben een verhoogde kans op keelschrapen. Spierspanning in de keel als gevolg van stress kan leiden tot het aanhoudende gevoel van een ‘kikker in de keel’. Keelschrapen wordt voor sommigen zelfs een manier om spanning te ontladen, wat deze groep bijzonder gevoelig maakt.

Beroepssprekers en stemgebruikers
Mensen in beroepen waarbij de stem intensief gebruikt wordt, zoals docenten, zangers, acteurs en callcenter-medewerkers, lopen een groot risico op keelschrapen. Door het vele spreken of zingen kunnen de keel- en stembanden overbelast raken, wat de neiging om te schrapen versterkt. Deze groep kan baat hebben bij stemtherapie of technieken om de stem te ontlasten.

Mensen met allergieën en astma
Allergiepatiënten en mensen met astma hebben vaak te maken met luchtwegirritaties, wat resulteert in een kriebelige, geïrriteerde keel. Dit geldt met name in seizoenen met veel pollen of in stoffige omgevingen. Postnasale drip – het afdruppelen van slijm vanuit de sinussen naar de keel – is bij deze groep een belangrijke oorzaak van keelschrapen.

Rokers en mensen die blootgesteld worden aan passief roken
Tabaksrook irriteert de keel- en luchtwegen, wat bij rokers en mensen die vaak in rokerige omgevingen zijn, leidt tot een verhoogde kans op keelschrapen. Roken droogt bovendien de keel uit, wat keelschrapen nog verder kan versterken. Ook passief roken kan deze effecten veroorzaken bij niet-rokers.

Mensen in omgevingen met droge lucht of veel airconditioning
Droge lucht in werkruimten of thuis, vaak door airconditioning of centrale verwarming, kan de keel uitdrogen, wat de drang om te schrapen aanwakkert. Mensen die in droge klimaten wonen, of in sterk geconditioneerde kantoren werken, behoren ook tot deze risicogroep.

Vrouwen tijdens hormonale veranderingen
Vrouwen kunnen tijdens bepaalde levensfases, zoals de zwangerschap of menopauze, meer last krijgen van een droge keel door hormonale schommelingen. Dit verhoogt het risico op keelschrapen, omdat de speekselproductie kan verminderen, wat irritatie van de keel veroorzaakt.

Mensen met gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) en andere spijsverteringsproblemen
Mensen met refluxziekte of GERD hebben regelmatig last van maagzuur dat terugstroomt naar de keel, wat daar irritatie veroorzaakt. Dit kan keelschrapen opwekken als reactie op het branderige gevoel. Ook mensen met een traag werkende schildklier, wat kan leiden tot een droge keel, vallen binnen deze risicogroep.

Mensen met een verslavingsgevoeligheid of dwangmatige neigingen
Sommige mensen hebben de neiging om keelschrapen te ontwikkelen als een dwangmatige handeling of gewoonte. Dit kan ook onderdeel zijn van een bredere dwangmatige stoornis. Het schrapen wordt een soort ‘tic’ die moeilijk af te leren is en juist versterkt kan worden door het te blijven herhalen.

Mensen met auto-immuunziekten die uitdroging veroorzaken
Auto-immuunziekten zoals het syndroom van Sjögren drogen de slijmvliezen in de keel uit, waardoor het gevoel van irritatie toeneemt en keelschrapen een veelvoorkomende gewoonte wordt. Voor deze groep kan het gebruik van vochtinbrengende sprays of speekselvervangers verlichting bieden.

Onderzoek en diagnose

Een nauwkeurige diagnose voor aanhoudend keelschrapen vereist een gedetailleerde benadering, waarbij zowel veelvoorkomende als zeldzamere oorzaken worden onderzocht. Van fysieke onderzoeken en beeldvorming tot specifieke allergietests en minder gangbare procedures, het volledige spectrum van mogelijkheden moet worden benut om een goede behandeling te vinden. Hier volgt een uitgebreid overzicht van de belangrijkste diagnostische stappen, met aandacht voor minder vaak uitgevoerde onderzoeken.

Anamnese en lichamelijk onderzoek
De diagnose begint met een gedetailleerd gesprek (anamnese) waarin de arts vraagt naar de symptomen, zoals de frequentie en intensiteit van het keelschrapen, mogelijke triggers, de duur van de klachten, en alle bijkomende symptomen (zoals een kriebelhoest, branderig gevoel in de keel of postnasale drip). De arts zal ook vragen naar de levensstijl van de patiënt, zoals dieet, stressniveaus, blootstelling aan droge lucht of rook, en medicijngebruik. Dit helpt om een eerste inzicht te krijgen in mogelijke oorzaken.

Het lichamelijk onderzoek omvat doorgaans een inspectie van de keel, neus en mond om zichtbare tekenen van irritatie, zwelling of infectie op te sporen. De arts kan hierbij een lampje gebruiken om in de keel te kijken en lichte druk op de keel uitoefenen om gevoeligheid en zwelling te evalueren.

Allergietesten
Aanhoudend keelschrapen kan een symptoom zijn van allergieën, zoals hooikoorts of voedselallergieën. De arts kan een allergietest aanraden om te zien of allergenen bijdragen aan de klachten. Dit kan een huidpriktest zijn, waarbij de huid in contact wordt gebracht met allergenen, of een bloedtest om antistoffen tegen bepaalde allergenen op te sporen. Een positieve allergietest kan erop wijzen dat het keelschrapen door een allergische reactie wordt veroorzaakt en dat anti-allergiemedicatie of een aanpassing van de leefomgeving mogelijk verlichting kan bieden.

Laryngoscopie
Een laryngoscopie is een veelgebruikte onderzoeksmethode waarbij de arts met een dunne, flexibele buis met camera (de laryngoscoop) de keel en stembanden kan bekijken. Dit onderzoek is nuttig om structurele afwijkingen of irritatie in de keel te identificeren die het keelschrapen kunnen veroorzaken. De laryngoscoop wordt via de neus of mond ingebracht, wat de arts in staat stelt om direct te zien of er sprake is van ontsteking, poliepen, zwelling of andere abnormaliteiten die keelschrapen uitlokken.

Endoscopie van de bovenste luchtwegen en het spijsverteringskanaal
Voor diepere onderzoeken in het spijsverteringskanaal, zoals bij vermoeden van reflux of structurele problemen in de slokdarm, kan een endoscopie worden uitgevoerd. Bij dit onderzoek wordt een endoscoop – een flexibele buis met camera – door de mond in de slokdarm en maag ingebracht om te kijken of er aanwijzingen zijn voor refluxziekte, maagzweren of ontsteking. Endoscopie biedt de arts de mogelijkheid om weefselmonsters te nemen (biopsie) voor verder onderzoek naar cellulaire afwijkingen of ontstekingen.

Bloedonderzoek
Bloedonderzoek wordt soms uitgevoerd om onderliggende aandoeningen op te sporen die bij kunnen dragen aan keelschrapen. Bloedonderzoek kan helpen om schildklieraandoeningen (zoals hypothyreoïdie) of auto-immuunziekten (zoals het syndroom van Sjögren) op te sporen, die een droge keel en verhoogde irritatie kunnen veroorzaken. Bloedonderzoek kan ook wijzen op verhoogde ontstekingswaarden of specifieke markers die wijzen op allergieën.

pH-meting van de slokdarm
Voor mensen bij wie reflux wordt vermoed als oorzaak van keelschrapen, kan een pH-meting van de slokdarm worden uitgevoerd. Bij deze test wordt een dun slangetje met een pH-sensor door de neus in de slokdarm ingebracht om gedurende 24 uur de zuurgraad te meten. De gegevens kunnen laten zien of er sprake is van een te hoge zuurgraad in de slokdarm, wat kan wijzen op refluxziekte. Deze informatie helpt de arts om te bepalen of maagzuurremmers of andere medicijnen nodig zijn.

Bariumslikonderzoek
Het bariumslikonderzoek is een minder vaak voorkomende, maar waardevolle beeldvormingstechniek waarbij de patiënt een vloeistof met barium drinkt. Dit contrastmiddel maakt de slokdarm, maag en eerste deel van de dunne darm zichtbaar op röntgenbeelden. Het bariumslikonderzoek helpt om afwijkingen in het slikproces, structurele problemen zoals slokdarmvernauwing of een hiatushernia (middenrifbreuk) te ontdekken, wat nuttig kan zijn bij langdurig keelschrapen als gevolg van spijsverteringsproblemen. Dit onderzoek kan bijvoorbeeld nuttig zijn voor mensen die moeite hebben met slikken of bij wie het vermoeden bestaat dat voedsel of zuur terugvloeit naar de keel.

Spirometrie en longfunctieonderzoek
Voor patiënten met astmatische klachten of andere luchtwegproblemen kan een longfunctieonderzoek zoals spirometrie nuttig zijn. Spirometrie meet hoe goed de longen werken door het meten van de hoeveelheid lucht die iemand kan inademen en uitademen. Dit helpt bij de diagnose van luchtwegaandoeningen die mogelijk bijdragen aan keelschrapen, zoals astma. Indien astma een factor blijkt, kan de behandeling gericht worden op luchtwegverwijders en ontstekingsremmers om de luchtwegen vrij te houden en het keelschrapen te verminderen.

Psychisch onderzoek
Als er sprake lijkt van dwangmatig keelschrapen zonder fysieke oorzaak, kan een psychosomatische evaluatie door een psycholoog of psychiater waardevol zijn. Deze evaluatie onderzoekt of psychologische factoren, zoals angst, stress, of een obsessieve-compulsieve stoornis, een rol spelen. Het kan bijvoorbeeld blijken dat keelschrapen een manier is geworden om spanning te verlichten, en in dat geval kunnen therapieën zoals cognitieve gedragstherapie effectief zijn om de gewoonte af te leren.

Behandeling van keelschrapen

Om de cyclus van schrapen van de keel, irritatie, meer schrapen van de keel te doorbreken of te voorkomen, is het belangrijk om de klacht zo snel mogelijk te verhelpen. Actieve ingrediënten die de slijmvliezen kalmeren, zoals salie, tijm, zoethout en venkel, helpen. Deze zijn verkrijgbaar als keelspoeling, zuigtabletten en voor inademing. Om de slijmvliezen vochtig te houden, moet je tevens voldoende (water) drinken. Het is ook raadzaam om je stem te sparen en roken te vermijden.

De kern van de behandeling ligt echter in het achterhalen en aanpakken van de onderliggende oorzaak. Veel mensen die last hebben van constant keelschrapen bezoeken uiteindelijk hun huisarts. Hier volgt een uitgebreid overzicht van mogelijke behandelingen, gericht op specifieke oorzaken.

Aanpassen van medicijnen

In sommige gevallen zijn medicijnen zelf de oorzaak van keelschrapen, zoals bepaalde bloeddrukverlagende middelen (bijvoorbeeld ACE-remmers). Als keelschrapen wordt veroorzaakt door medicatie, kan de arts andere medicijnen voorschrijven die deze bijwerking niet hebben. Deze aanpassing kan het keelschrapen aanzienlijk verminderen of volledig wegnemen. Het is belangrijk om deze wijzigingen alleen in overleg met de arts door te voeren om de veiligheid van de medicatie te waarborgen.

Maagzuurremmers bij reflux

Bij keelschrapen veroorzaakt door zure reflux of gastro-oesofageale refluxziekte (GERD), kan het gebruik van maagzuurremmers helpen om de klachten te verlichten. Maagzuurremmers, zoals protonpompremmers en H2-blokkers, verminderen de hoeveelheid maagzuur die terugvloeit naar de slokdarm en keel, waardoor irritatie wordt verminderd. Voor langdurige verlichting kan de arts ook leefstijladviezen geven, zoals het vermijden van vet- en zuurhoudende voedingsmiddelen en niet direct na de maaltijd liggen.

Antihistaminica, decongestiva en corticosteroïde neussprays bij allergieën en postnasale drip

Allergieën en postnasale drip (afvloeiend slijm uit de sinussen) kunnen leiden tot chronische irritatie van de keel. Antihistaminica helpen om de allergische reactie te dempen en de productie van slijm te verminderen, wat het gevoel van een kriebel in de keel vermindert. Decongestiva kunnen helpen bij het verminderen van de zwelling van de slijmvliezen, terwijl corticosteroïde neussprays de ontsteking en slijmproductie verlagen. Deze behandeling is vooral nuttig tijdens allergieseizoenen of bij blootstelling aan allergenen zoals stof of pollen.

Hydratatie: veel water drinken

Voldoende water drinken is cruciaal om de keel vochtig te houden, wat de kans op irritatie vermindert. Door de slijmvliezen gehydrateerd te houden, ontstaat er minder vaak het gevoel dat er ‘iets in de keel zit’. Dit kan ook nuttig zijn voor mensen die in een droge omgeving werken of wonen, waar de luchtvochtigheid vaak laag is. Kleine, regelmatige slokjes zijn effectiever dan grote hoeveelheden in één keer drinken.

Zuigen op harde snoepjes of dropjes

Het zuigen op harde snoepjes of dropjes stimuleert de speekselproductie, waardoor de keel natuurlijk wordt bevochtigd. Dit vermindert de neiging om de keel te schrapen en helpt bij het verzachten van het geïrriteerde gevoel in de keel. Dropjes kunnen dankzij hun samenstelling ook een verzachtend effect hebben op de keel. Kies bij voorkeur suikervrije varianten om tandproblemen te vermijden.

Langzaam eten en goed kauwen

Voor mensen die moeite hebben met slikken, kan langzaam eten en goed kauwen een groot verschil maken. Door het voedsel goed te kauwen, wordt de belasting op de keel verminderd en ontstaat er minder behoefte om te schrapen. Langzaam eten helpt ook om luchtinslikken te beperken, wat weer goed is voor het verminderen van opgeblazen gevoel en darmgeluiden.

Gebruik van een luchtbevochtiger

Een luchtbevochtiger kan helpen om de luchtvochtigheid in huis of op de werkplek op peil te houden, wat keelschrapen door droge lucht vermindert. Luchtbevochtigers werken door waterdamp in de lucht te verspreiden, wat vooral nuttig is tijdens de wintermaanden of in ruimtes met airconditioning. Een luchtvochtigheid van rond de 40-60% wordt meestal als comfortabel ervaren en voorkomt uitdroging van de slijmvliezen.

Stem rust gunnen en vermijden van hard praten

Keelschrapen kan verergeren door langdurig en luid spreken, wat de stembanden en keel irriteert. Het is belangrijk om de stem regelmatig rust te geven en situaties te vermijden waarin veel en hard praten noodzakelijk is. Voor beroepssprekers kan stemtherapie een goede aanvulling zijn, waarbij zij technieken leren om hun stem te sparen en minder druk op de keel te zetten.

Natuurlijke middelen: salie, tijm, zoethout en venkel

Plantenextracten zoals salie, tijm, zoethout en venkel staan bekend om hun verzachtende eigenschappen voor de keel. Deze ingrediënten helpen om ontsteking en irritatie in de keel te verminderen en zijn beschikbaar in verschillende vormen, zoals keelspoelingen, zuigtabletten en inhalatiemiddelen. De antiseptische eigenschappen van deze planten kunnen helpen om de keel te kalmeren en het schrapen te verminderen.

Psychologische en gedragsmatige behandeling

Bij dwangmatig keelschrapen, dat vaak wordt verergerd door stress of dwanggedachten, kan een psychologische benadering nuttig zijn. Cognitieve gedragstherapie (CGT) kan helpen om de gewoonte te doorbreken door alternatieve manieren van spanning loslaten aan te leren. Ademhalingsoefeningen en mindfulness kunnen ook helpen om de spanning te verminderen, waardoor de behoefte om de keel te schrapen afneemt.

Hormonale behandeling bij vrouwen in de menopauze

Voor vrouwen die last hebben van keelschrapen door hormonale schommelingen, zoals tijdens de menopauze, kan een hormonale behandeling helpen. Deze behandeling kan bestaan uit hormonale substitutietherapie of natuurlijke middelen die de hormoonbalans ondersteunen en helpen om de symptomen, waaronder een droge keel, te verlichten.

Prognose

Iedereen schraapt af en toe zijn keel en dat is heel normaal. Maar als het hardnekkig wordt, kan het een teken zijn van een onderliggende aandoening. Chronische keelschrapen kan na verloop van tijd je stembanden beschadigen. Als eenvoudige huismiddeltjes niet helpen het schrapen van de keel te doen stoppen, maak dan een afspraak met je huisarts. Hij kan bekijken wat er aan de hand is en een gepaste behandeling inzetten.

Complicaties van aanhoudend keelschrapen

Ofschoon keelschrapen op zichzelf een onschuldige gewoonte lijkt, kan het op de lange termijn leiden tot verschillende complicaties. Herhaald schrapen van de keel veroorzaakt constante wrijving en irritatie van de gevoelige slijmvliezen in de keel. Dit kan niet alleen het ongemak verergeren, maar ook leiden tot ernstigere aandoeningen. Hieronder een overzicht van de belangrijkste complicaties, inclusief voorbeelden en statistieken waar beschikbaar.

Chronische keelontsteking (faryngitis)
Door het constante schrapen raakt de keel geïrriteerd en kan er uiteindelijk een chronische keelontsteking ontstaan, bekend als faryngitis. Deze ontsteking gaat gepaard met keelpijn, een branderig gevoel en soms slikproblemen. In ernstige gevallen kan het zelfs leiden tot een hese stem. Volgens studies heeft ongeveer 20% van de mensen met een chronische hoest of aanhoudend keelschrapen last van terugkerende keelontstekingen.

Stemproblemen en heesheid
Frequent keelschrapen belast de stembanden aanzienlijk, wat op de lange termijn kan leiden tot stemproblemen en heesheid. De stembanden kunnen gezwollen raken door de herhaalde wrijving, wat hun flexibiliteit en trillingscapaciteit aantast. Bij beroepssprekers, zoals docenten en callcenter-medewerkers, komt deze complicatie relatief vaak voor. Ongeveer 30% van de beroepssprekers ontwikkelt op termijn stemproblemen door overbelasting, waaronder keelschrapen.

Reflux verergeren
Bij mensen met gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) kan keelschrapen de symptomen verergeren. Het constante schrapen kan de sluitspier van de slokdarm irriteren, wat het terugvloeien van maagzuur vergemakkelijkt. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel: reflux veroorzaakt keelschrapen en het schrapen verergert de reflux. Uit onderzoek blijkt dat bijna 40% van de mensen met GERD ook aanhoudend last heeft van keelschrapen en daarbij meer risico loopt op complicaties.

Vorming van knobbeltjes of poliepen op de stembanden
Als keelschrapen chronisch wordt, kunnen er knobbeltjes (noduli) of poliepen ontstaan op de stembanden door de voortdurende wrijving. Deze gezwellen kunnen stemveranderingen veroorzaken, zoals heesheid, een schorre stem of verminderde stemkracht. Bij mensen met een beroepsmatige stembelasting komt deze complicatie vaak voor; studies tonen aan dat 15% van de zangers en 10% van de leraren op enig moment stembandnoduli ontwikkelt, vaak als gevolg van overbelasting en keelschrapen.

Verslaving aan keelschrapen als dwangmatige tic
In sommige gevallen kan keelschrapen veranderen in een dwangmatige tic, waarbij de gewoonte moeilijk te doorbreken is. Dit komt vooral voor bij mensen met een aanleg voor dwangmatig gedrag of angststoornissen. Het schrapen wordt een automatische respons op stress, wat het moeilijk maakt om ermee te stoppen. Bijna 5% van de mensen met aanhoudend keelschrapen ontwikkelt deze gewoonte tot een dwangmatig patroon, wat kan leiden tot psychische belasting en een gevoel van verlies van controle.

Slijmvliesbeschadiging en zweervorming
Door de constante wrijving kan het slijmvlies van de keel beschadigd raken, wat in extreme gevallen kan leiden tot kleine zweren. Deze zweertjes kunnen pijn veroorzaken en het slikken bemoeilijken. Bij elke slikbeweging komt er opnieuw druk op het geïrriteerde gebied, wat het genezingsproces vertraagt en tot een terugkerende irritatie leidt. Dit komt minder vaak voor, maar mensen die dagelijks meerdere keren hun keel schrapen, lopen een verhoogd risico.

Verminderde kwaliteit van leven en sociale ongemakken
Het aanhoudende schrapen van de keel kan sociale en psychologische impact hebben. Mensen die voortdurend hun keel moeten schrapen, ervaren dit vaak als gênant, vooral in sociale en professionele situaties. Het kan leiden tot gevoelens van ongemak en zelfs sociale terugtrekking. Uit een kleinschalige enquête onder patiënten met chronische keelschrapen gaf 25% aan dat het probleem hun zelfvertrouwen en sociale interacties negatief beïnvloedde.

Lees verder

• Slijm in de keel: oorzaken en vastzittend slijm ophoesten
• Langdurige keelpijn: oorzaken van chronische zere keel
• Hoesten: oorzaken, symptomen en behandeling van hoest
• Slijm ophoesten: veel slijm in keel en hoesten met slijm
• Keelpijn (bij slikken): oorzaken en behandeling zere keel