Hoofdpijn aan achterkant hoofd: Pijn aan achterzijde hoofd

Hoofdpijn komt mogelijk overal op het hoofd tot stand. Pijn in de achterkant van het hoofd is een veel voorkomend symptoom van enkele typen hoofdpijn, zoals bijvoorbeeld clusterhoofdpijn, inspanningshoofdpijn en migraine. Ook enkele ziekten en onderliggende medische problemen veroorzaken mogelijk hoofdpijn aan de achterkant van het hoofd. De symptomen van elk type hoofdpijn variëren van mild tot ernstig. Vaak treden ook andere klachten op in combinatie met de hoofdpijn aan de achterkant van het hoofd. De arts zet mogelijk medicatie of andere therapieën in om de pijn te doen verlichten, al zijn vaak ook enkele huismiddeltjes mogelijk.

• Hoofdpijn en pijn aan de achterkant van het hoofd
• Clusterhoofdpijn
• Inspanningshoofdpijn
• Migraine
• Occipitale neuralgie
• Reboundhoofdpijn (hoofdpijn door overmatig medicatiegebruik)
• Spanningshoofdpijn
• Ziekten en hoofdpijn aan achterzijde van hoofd
• Dengue-koorts
• Hartziekten
• Herpes Zoster Virus (gordelroos)
• Hersentumoren
• Hoesten
• Hypothyreoïdie (verminderde werking van schildklier)
• Kankeruitzaaiingen (metastasen)
• Nekspierblessures
• Sinusitis
• Slaapapneu
• Spierspanning en vermoeidheid
• Subarachnoïdale bloeding
• Temporale arteritis
• Trigeminusneuralgie
• Ziekte van Parkinson
• Alarmsignalen

Hoofdpijn en pijn aan de achterkant van het hoofd

Clusterhoofdpijn

Symptomen
Patiënten ervaren bij clusterhoofdpijn frequente aanvallen van zeer ernstige brandende, scherpe of penetrerende pijn aan de achterkant of de zijkant van het hoofd. Deze symptomen verergeren bij het gaan liggen. Daarnaast ontstaat rusteloosheid, misselijkheid, overmatig tranende ogen, een verstopte neus, een hangend ooglid (ptosis) en een overgevoeligheid voor licht (fotofobie) en geluid (fonofobie). De symptomen verschijnen in aanvallen en elke aanval houdt weken tot maanden aan.

Behandeling
De arts zet triptanen, octreotide (een injecteerbare kunstmatige versie van het hersenhormoon, somatostatine) en/of lokale anesthetica (plaatselijk verdovende geneesmiddelen) in voor de acute behandeling van clusterhoofdpijn. Preventief zijn corticosteroïden, calciumantagonisten, melatonine en/of zenuwblokkers nodig. Bij patiënten met zeer ernstige klachten is een operatieve ingreep nodig.

Inspanningshoofdpijn

Oorzaken en risicofactoren
Inspanningshoofdpijn komt tot stand na het uitoefenen van een zware fysieke activiteit. De patiënt ervaart dan plotseling tijdens of direct na het sporten hoofdpijn die snel verergert. Een breed scala aan activiteiten veroorzaakt dit type hoofdpijn, zoals gewichtheffen of hardlopen tot het uitoefenen van de geslachtsgemeenschap en overbelasting op het toilet. De exacte oorzaak van hoofdpijn veroorzaakt door inspanning is echter onbekend anno oktober 2020.

Symptomen
De patiënt ervaart een pulserende (kloppende) pijn aan beide kanten van het hoofd die vijf minuten tot twee dagen aanhoudt. Deze hoofdpijnaanvallen zijn meestal geïsoleerde gebeurtenissen en veroorzaken eveneens symptomen die doen denken aan migraine. Meestal houden de klachten met tussentijdse hoofdpijnaanvallen maar drie tot zes maanden aan.

Behandeling
De behandeling bestaat uit het gebruik van pijnstillers voor de behandeling van normale hoofdpijn, zoals aspirine of paracetamol.

Preventie
Methoden om herhaling te voorkomen zijn onder meer:

• goed opwarmen
• het nemen van pijnstillende medicatie voor het sporten
• voedzaam voedsel eten
• voldoende drinken
• voldoende nachtrust krijgen
• zware activiteiten vermijden

Migraine

Epidemiologie
Migraine is een veel voorkomende vorm van terugkerende hoofdpijn die vaak begint tijdens de kindertijd en vaker voorkomt naarmate de patiënt veroudert. Volwassenen kampen mogelijk meermaals per week met migraine. Vooral bij vrouwen in de leeftijd van 35 tot 45 jaar komt dit type hoofdpijn tot stand.

Oorzaken en risicofactoren
Migraine is wellicht het gevolg van ontstekingsstoffen die pijnsensoren in de bloedvaten en zenuwen in het hoofd veroorzaken. Heel veel uitlokkende factoren zijn bekend voor migrainehoofdpijn zoals:

• bepaalde soorten voedsel, zoals kaas, chocolade en cafeïne
• bezorgdheid, spanning en depressie
• een gebrek aan eten
• het gebruik van de anticonceptiepil
• hormonale veranderingen
• knipperend en fel licht, harde geluiden, sterke geuren
• onvoldoende slaap

Symptomen
Veel voorkomende symptomen zijn:

• een aura (soms gaat een aura vooraf aan een migraineaanval; de patiënt ziet dan flitsende lichten of heeft andere visuele stoornissen)
• een gevoelige huid
• een kloppende intense pijn aan één kant van het hoofd (eenzijdige hoofdpijn)
• een verhoogde gevoeligheid voor licht (fotofobie), geluid (fonofobie) en geur
• gevoelige spieren
• misselijkheid en overgeven
• symptomen houden een paar uur tot meerdere dagen aan
• verergering van de symptomen bij een fysieke activiteit
• visuele problemen

Behandeling
Pijnstillers, zoals aspirine of paracetamol behandelen migraine. Daarnaast is rust in een verduisterde ruimte nodig. Als deze tips niet werken, schrijft de arts antimigrainegeneesmiddelen voor (triptanen). Deze medicijnen doen de bloedvaten krimpen en samentrekken, waardoor de veranderingen in de hersenen die migraine veroorzaken, omgekeerd worden. Hoe sneller de patiënt een aanval behandelt, hoe beter de resultaten zijn.

Preventie
Het risico op migraine vermijden is mogelijk door:

• fysiotherapie te krijgen
• hormonale therapie te gebruiken
• medicatie te gebruiken voor de behandeling van epilepsie (anti-epileptica), een depressie (antidepressiva) en een hoge bloeddruk
• persoonlijke uitlokkende factoren te vermijden
• stress te behandelen en ontspanningsoefeningen uit te voeren

Occipitale neuralgie

Oorzaken en risicofactoren
Occipitale neuralgie is een soort hoofdpijn die meestal begint aan de basis van de nek en zich naar de achterkant van het hoofd en vervolgens achter de oren verspreidt. De aandoening treedt op door beschadiging of irritatie van de achterhoofdzenuwen, die achter in de nek naar de basis van de hoofdhuid lopen.

Bekende mogelijke uitlokkende factoren zijn:

• artrose (reumatische aandoening van het gewrichtskraakbeen)
• een infectie
• een ontsteking van bloedvaten (vasculitis)
• jicht (ziekte met pijn en zwelling aan grote teen en andere gewrichten)
• nekspanning
• schade aan de wervelkolom of de wervelschijven
• tumoren
• zenuwbeschadiging veroorzaakt door diabetes mellitus (diabetische neuropathie)

Symptomen
Volgende symptomen verschijnen bij occipitale neuralgie:

• (ernstige) pijn (zit vaak aan één kant van het hoofd en is soms het gevolg van nekbewegingen)
• aanhoudende kloppende en brandende pijn
• een overgevoeligheid voor licht (fotofobie)
• gevoeligheid in de hoofdhuid
• intermitterende (met tussenpozen) schokkende of schietende pijnen
• pijn achter de ogen
• pijn wanneer de arts drukt op de achterkant van de nek en de hoofdhuid (dit symptoom is niet aanwezig bij migraine, want de klachten van occipitale neuralgie doet hier soms aan denken)

Diagnose en onderzoeken
De diagnose van occipitale neralgie gebeurt door het injecteren van een lokale verdoving dicht bij de occipitale zenuwen, waardoor een tijdelijk zenuwblokkade ontstaat. Treedt een verlichting van de tekenen op, dan is wellicht occipitale neuralgie aanwezig. Omdat occipitale neuralgie soms een symptoom is van andere aandoeningen, zijn ook verdere onderzoeken nodig om deze eventuele onderliggende ziekten op te sporen.

Behandeling
Het toepassen van warmtepacks, rusten, massage, fysiotherapie en het gebruik van ontstekingsremmende medicijnen, zoals aspirine of naproxen verlichten de pijn. Is de pijn ernstig, dan schrijft de arts orale (via de mond ingenomen) spierverslappers of zenuwblokkerende medicijnen in. Voor extreme pijn zijn lokale verdovingsmiddelen of steroïde injecties nodig. In zeldzame gevallen is een operatie nodig om de druk op de zenuwen te verminderen of pijnberichten naar dit deel van het lichaam te blokkeren.

Reboundhoofdpijn (hoofdpijn door overmatig medicatiegebruik)

Oorzaken en risicofactoren
Overmatig medicatiegebruik leidt mogelijk tot reboundhoofdpijn. Dit gebeurt vooral wanneer de patiënt te veel pijnstillers gebruikt voor de behandeling van andere soorten hoofdpijn. Reboundhoofdpijn ontstaat enkel doordat een patiënt pijnstillers gedurende een langere periode minimaal twee à drie keer per week inneemt.

Symptomen
De belangrijkste symptomen zijn:

• aanhoudende, bijna dagelijkse hoofdpijn
• angst
• concentratieproblemen
• een gebrek aan energie
• geheugenverlies
• hoofdpijn na het stoppen van pijnverlichting
• lichamelijke zwakte
• misselijkheid
• neerslachtigheid
• prikkelbaarheid
• rusteloosheid
• verergerde pijn bij het ontwaken

Behandeling
De patiënt stopt het best met het gebruik van alle pijnstillers. De hoofdpijn verergert hierdoor aanvankelijk, maar dit symptoom verdwijnt snel. Nadien mag de patiënt een normaal gebruik van pijnverlichting hervatten. In ernstigere gevallen is het verstandig om een arts te raadplegen. Soms zijn diverse gedrags- en fysieke therapieën nodig om de cyclus van pijnbestrijding te doorbreken. Neemt de patiënt opioïden als pijnstillers, dan moet de arts een geleidelijke dosisvermindering aanbevelen, omdat het onmiddellijk stoppen van sommige medicijnen gevaarlijk is. De patiënt mag slechts af en toe pijnstillende medicatie innemen voor de behandeling van hoofdpijn (niet vaker dan enkele keren per week). Indien de hoofdpijn dermate ernstig is dat vaker medicatie vereist is, is het verstandig om advies van een arts in te winnen.

Spanningshoofdpijn

Oorzaken en risicofactoren
Spanningshoofdpijn is de meest voorkomende oorzaak van pijn in de achterkant van het hoofd. De oorzaak van spanningshoofdpijn is niet bekend (oktober 2020), maar verschillende risicofactoren zijn bekend zoals artritis (gewrichtsontsteking), een slechte houding, onvoldoende water drinken, overgeslagen maaltijden, sinuspijn, een slaapgebrek, spanning en vermoeidheid.

Symptomen
De pijn bij spanningshoofdpijn houdt meestal tot enkele minuten tot maximaal zeven dagen aan. De patiënt heeft een drukkend gevoel rond de achterkant of voorkant van het hoofd. De milde tot soms ernstige pijn verergert niet door inspanning. Misselijkheid of braken komen evenmin tot stand.

Behandeling
Het nemen van pijnstillers zoals aspirine of paracetamol is meestal voldoende als spanningshoofdpijn slechts sporadisch optreedt. Vaker voorkomende spanningshoofdpijn vereist alternatieve behandelingen, zoals acupunctuur, cognitieve gedragstherapie (vorm van psychotherapie), fysiotherapie, massage en/of ontspanningstechnieken.

Ziekten en hoofdpijn aan achterzijde van hoofd

Dengue-koorts

Dengue-koorts (knokkelkoorts) is een virale infectieziekte waarbij de patiënt ernstige hoofdpijn en hoge koorts heeft. Bij één op de vijf patiënten situeert de pijn zich aan de achterkant van het hoofd.

Hartziekten

Achterhoofdpijn resulteert mogelijk uit hartaandoeningen, zoals een hartaanval.

Herpes Zoster Virus (gordelroos)

Het herpes zoster-virus (gordelroos) veroorzaakt mogelijk brandende nek- en hoofdpijn veroorzaken, die meestal aan één kant is gelokaliseerd. Deze pijn in de achterkant van het hoofd gaat meestal vooraf aan de huiduitslag die gewoonlijk geassocieerd is met een opflakkering van het herpes zoster-virus.

Hersentumoren

Scherpe pijn aan de linkerkant van de achterkant van het hoofd is mogelijk het gevolg van een hersentumor. Tumoren in de hersenen beschadigen hersenweefsel en zenuwen die hoofdpijn, visusstoornissen, een verlies van gevoel in de armen en benen, gehoorverlies en duizeligheid veroorzaken. De patiënt ervaart een drukkend gevoel aan het hoofd door de overmatige druk in de schedel.

Hoesten

Hoesten veroorzaakt bij een aantal patiënten hoofdpijn, waarvan soms aan de achterzijde van het hoofd.

Hypothyreoïdie (verminderde werking van schildklier)

Door een vertraagde werking van de schildklier (hypothyreoïdie) krijgt de patiënt te maken met onder andere pijn in de achterkant van het hoofd.

Kankeruitzaaiingen (metastasen)

Wanneer kanker zich verspreidt (metastaseert) vanuit een bestaande kanker naar de schedelbasis ontstaan pijn in de achterkant van het hoofd, slikproblemen en problemen met het spraakvermogen.

Nekspierblessures

Wanneer een nekletsel optreedt, straalt de pijn soms uit (uitstralingspijn) naar de schouders (schouderpijn) en de achterkant van het hoofd. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een whiplash (pijn aan nek door slingerbeweging van hoofd).

Sinusitis

Bij sinusitis zijn de neusbijholten ontstoken, hetgeen gepaard gaat met pijn in het gezicht en het voorhoofd (frontale hoofdpijn). De pijn breidt zich soms naar de achterkant van het hoofd.

Slaapapneu

Het obstructief slaapapneusyndroom is een slaapstoornis die leidt tot frequente hoofdpijn, meestal op de achterkant van het hoofd.

Spierspanning en vermoeidheid

Wanneer mensen te lang eenzelfde houding aannemen, leidt dit tot scherpe pijn in de achterkant van het hoofd. Het is belangrijk om de spierspanning te voorkomen door dagelijks de benen te strekken en van houding te veranderingen.

Subarachnoïdale bloeding

Bij een subarachnoïdale bloeding treedt een bloeding op onder het spinnenwebvlies in de hersenen. Bij deze medische noodsituatie ervaren bijna één op de tien patiënten hevige pijn in de achterkant van het hoofd. Misselijkheid, braken, duizeligheid en verwardheid zijn veel voorkomende symptomen die optreden bij deze aandoening.

Temporale arteritis

Hoofdpijn die zich plotseling aan de bovenkant, de slapen of de achterkant van het hoofd ontwikkelt en die gevoelig is bij aanraking, is mogelijk het gevolg van temporale arteritis. Hierbij ontstaat een ontsteking van slagaders in en rond de hoofdhuid. De slapen zijn opgezwollen bij deze aandoening, waardoor ondraaglijke pijn in het hoofd ontstaat. Een vroege medische behandeling is essentieel om complicaties te vermijden; vrij verkrijgbare pijnstillers helpen niet.

Trigeminusneuralgie

Een andere oorzaak van pijn aan de rechterkant van de achterkant van het hoofd is trigeminusneuralgie. Deze aandoening ontstaat door een samengeperste trigeminuszenuw wat leidt tot brandende gezichtspijn met pijnscheuten en pijn in de achterkant van het hoofd.

Ziekte van Parkinson

Ongeveer één derde van de patiënten met de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen) ervaart pijn aan de achterkant van het hoofd en de nek (nekpijn).

Alarmsignalen

In volgende situaties is medisch advies noodzakelijk

• aanhoudende hoofdpijn (die verergert)
• aantasting van dagelijkse activiteiten
• braken
• cognitieve veranderingen
• een hoofdwonde
• een huiduitslag
• een onduidelijke spraak
• een rood oog
• een verlies van het gezichtsvermogen
• een zwelling en gevoeligheid in de kaak (kaakpijn)
• frequente aanvallen van diarree
• frequente hoofdpijn die ernstig is en snel opduikt
• koorts
• meer dan twee dagen per week pijnstillers nodig
• misselijkheid
• nekstijfheid
• verandering van de symptomen van migrainehoofdpijn
• verwardheid

Lees verder

• Reboundhoofdpijn: Hoofdpijn door medicatie voor hoofdpijn
• Clusterhoofdpijn: Plotse, eenzijdige en pijnlijke hoofdpijn
• Inspanningshoofdpijn: Hoofdpijn tijdens of na beweging
• Migraine: Aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn
• Spanningshoofdpijn: Oorzaken, symptomen en behandeling